Blog

Autoryzowane testy z wykorzystaniem pojazdów zautomatyzowanych zostały dopuszczone w Szwajcarii w 2015 roku. Obecnie zezwolenia na testy (tylko z udziałem kierowcy) wydaje Federalny Departament Środowiska, Transportu, Energii i Komunikacji (DETEC – ang. Federal Department of the Environment, Transport, Energy and Communications). W ramach nowelizacji ustawy o ruchu drogowym, 17 marca 2023 r. szwajcarski parlament przyznał uprawnienia do wydawania zezwoleń na jazdy testowe pojazdów zautomatyzowanych w ruchu drogowym Federalnemu Urzędowi Dróg (FEDRO – ang. Federal Roads Office).

Zezwolenie na jazdy testowe pojazdów zautomatyzowanych w ruchu drogowym jest wymagane w następujących przypadkach:

• jeżeli nie jest możliwa normalna procedura rejestracyjna;
• gdy w trakcie trwania testów dopuszcza się nieprzestrzeganie niektórych przepisów prawa, przy zachowaniu bezpieczeństwa na drodze (bezpieczeństwa musi być zagwarantowane przez cały czas trwania testów).

Władze wymagają dokładnych sprawozdań z testów
Obecnie jedną z głównych przesłanek wydawania specjalnego zezwolenia na wykonanie jazd testowych w Szwajcarii jest kwestia pozyskiwania, dzięki testom, nowych informacji w odniesieniu do stanu technologii lub wykorzystania zautomatyzowanych pojazdów i systemów. Wnioskodawcy mają obowiązek wyjaśnić, w jaki sposób przepisy prawne, których nie można spełnić podczas testu, mają zostać zrekompensowane poprzez wdrożenie odpowiednich środków. Zezwolenie może zostać wydane jedynie wówczas, gdy urząd federalny uzna, że ryzyko związane z testami drogowymi jest na bezpiecznym poziomie.

Specjalne zezwolenie zostanie wydane wyłącznie w przypadku, gdy organizatorzy testów w ruchu drogowym pojazdów zautomatyzowanych udzielą Federalnemu Urzędowi Dróg pełnego dostępu do wszystkich danych z prób, jeżeli okaże się to konieczne do oceny testu i wyciągnięcia odpowiednich wniosków. FEDRO może w tym celu powołać ekspertów, przestrzegając tajemnicy handlowej organizatora testów pojazdów automatycznych.

Pomyślnie zakończone testy pojazdu zautomatyzowanego mogą być istotnym czynnikiem dla uzyskania indywidualnego zezwolenia na rejestrację takiego pojazdu w normalnym trybie
Testy pojazdów zautomatyzowanych w ruchu drogowym są podstawą późniejszego dopuszczenia pojazdów do ruchu, ale mogą także dostarczyć cennych informacji i spostrzeżeń w zakresie automatyzacji transportu i promować dany kraj, np. Szwajcarię jako atrakcyjną lokalizację dla rozwijania działalności gospodarczej lub realizacji badań. Wdrażanie nowych technologii otwiera więc wiele możliwości dla krajowego systemu transportowego.

Wymagania w zakresie wydawania zezwoleń: 

a. Technologia pojazdu
Zasadniczo pojazdy zautomatyzowane wykorzystywane w teście muszą spełniać te same wymagania, co pojazdy konwencjonalne. Dotyczy to hamulców, świateł, maksymalnej prędkości, bezpieczeństwa elektrycznego itp. Ponadto przez cały czas – także w trybie zautomatyzowanym – musi istnieć możliwość wyłączenia lub przejęcia kontroli przez operatora nad systemem, np. w celu uruchomienia hamulców pojazdu czy reakcji na ruch pojazdu w sposób tradycyjny.
Aby wnioskodawca mógł spełnić te wymagania, on sam lub upoważniony specjalista musi posiadać niezbędną wiedzę z zakresu budowy takich pojazdów.

Pojazdy zautomatyzowane a wymagania odnośnie homologacji typu
Pojazdy zautomatyzowane muszą (co do zasady) posiadać homologację typu. Procedura homologacji typu jest określona w rozporządzeniu (UE) 2018/858. W ramach procesu homologacji typu pojazdu autonomicznego należy wykazać, że spełnione zostały szczegółowe wymagania rozporządzenia (UE) 2019/2144 i rozporządzenia wykonawczego (UE) 2022/1426, włączając w to zapisy zawarte w UN-R155, czyli CSMS (ang. Cyber security and cyber security management system –  Cyberbezpieczeństwo i system zarządzania bezpieczeństwem cybernetycznym) oraz R156 – SUMS (ang. Software update and software update management system – Aktualizacja oprogramowania i system zarządzania aktualizacjami oprogramowania) oraz ISMR (ang. In-Service Monitoring and Reporting – Monitorowanie i raportowanie w użytkowaniu). Homologację typu należy uzyskać od państwa członkowskiego UE (lub od państwa członkowskiego Porozumienia z 1958 r.) i homologacja musi wyraźnie obejmować także Szwajcarię.

Pojazdy zautomatyzowane z osobnym, indywidualnym zezwoleniem (bez homologacji typu)
W Szwajcarii Federalny Urząd Dróg (FEDRO) jest uprawniony do zatwierdzania Systemów Jazdy Automatycznej (ADS) w pojazdach zautomatyzowanych, które nie posiadają homologacji typu. Wnioskodawcy muszą w każdym przypadku wykazać, że w pojeździe gwarantowany jest określony poziom bezpieczeństwa oraz muszą przedstawić szczegółowy opis ODD (projektowane warunki działania). Poziom bezpieczeństwa musi być równy poziomowi gwarantowanemu w procedurze homologacji typu.
Dzięki osobnemu, indywidualnemu zezwoleniu na wykorzystanie ADS, pojazd może zostać ostatecznie zarejestrowany w ramach normalnej procedury i może być używany komercyjnie.

b. Bezpieczeństwo
Podczas testowania pojazdu zautomatyzowanego w ruchu drogowym najwyższy priorytet należy nadać bezpieczeństwu. Dotyczy to bezpieczeństwa innych użytkowników drogi, a także osób znajdujących się w pojeździe.

Obecnie w odniesieniu do pojazdów zautomatyzowanych, użytkowanych (w tym testowo) na drogach Szwajcarii, obowiązują te same przepisy ubezpieczeniowe, co w przypadku zwykłych pojazdów:

• Aby zarejestrować pojazd, posiadacz pojazdu musi wykupić ubezpieczenie OC obejmujące szkody wyrządzone przez pojazd.
• Stronom, które poniosły szkodę, przysługuje prawo dochodzenia roszczeń bezpośrednio wobec ubezpieczyciela w ramach umownej ochrony ubezpieczeniowej.
• W określonych okolicznościach ubezpieczyciel ma prawo regresu wobec strony, która spowodowała szkodę.

c. Eksploatacja
Eksploatacja pojazdu jest ograniczona do określonych obwodów i tras, za zgodą odpowiednich właścicieli dróg. Manewry, które należy wykonać pojazdem, muszą być wyraźnie opisane. Z perspektywy czasu musi istnieć możliwość stwierdzenia, kiedy pojazd był eksploatowany w trybie zautomatyzowanym i czy osoba towarzysząca testom przejęła nad nim kontrolę. Ponadto należy prowadzić dziennik podróży, w którym należy odnotowywać dane dotyczące podróży (odległość w kilometrach, datę, godzinę i wszelkie zdarzenia, które mogły mieć miejsce).

Obszar testowania pojazdów zautomatyzowanych
Obszar testowania pojazdów zautomatyzowanych musi zostać zatwierdzony przed procedurą rejestracji. Może obejmować autostrady, obszary miejskie i pozamiejskie. Pojazdy zautomatyzowane mogą poruszać się tylko po określonych trasach, ale zezwolenie nie musi ograniczać się do kilku ulic. Może obejmować nawet dużą liczbę tras lub nawet wszystkie trasy na określonym obszarze. Wnioskodawcy muszą ocenić i potwierdzić, że wszystkie trasy, o które się ubiegają, mieszczą się w granicach działania ADS i że spełniono wymogi dotyczące zezwoleń. Ograniczenia na żądanym obszarze operacyjnym mogą wynikać z ODD lub koncepcji operacyjnej posiadacza pojazdu.

Ocena obszaru testowania pojazdów zautomatyzowanych
Wymagania dotyczące autoryzacji:

• pojazdy muszą mieć możliwość samodzielnego poruszania się po obszarze operacyjnym,
• infrastruktura na danej trasie musi spełniać wymagania techniczne dotyczące eksploatacji pojazdów zautomatyzowanych.
• eksploatacja pojazdów zautomatyzowanych nie może zakłócać ruchu ani powodować zatorów komunikacyjnych,
• nie może być zagrożenia bezpieczeństwa drogowego,
• wszystkie obowiązki zwykłego kierowcy muszą być nadal wypełniane,
• nad zachowaniem pojazdu czuwają odpowiednio wykwalifikowani operatorzy, którzy mają przez cały czas dostęp do wymaganych danych i informacji o działaniu pojazdu oraz posiadają odpowiednio wyposażone stanowiska pracy,
• operator może nadzorować kilka pojazdów jednocześnie i nie musi znajdować się w pobliżu pojazdu, jednak jego miejsce pracy musi znajdować się w Szwajcarii,
• komunikacja pomiędzy operatorami i pasażerami w pojeździe jest zapewniona przez cały czas za pośrednictwem interfejsu audiowizualnego,
• w razie potrzeby organ może określić dodatkowe wymagania ze względu na warunki lokalne (np. stosunkowo wolne pojazdy mogą kursować wyłącznie poza godzinami szczytu itp.). 

d. Przewóz pasażerów
Jeżeli test pojazdu zautomatyzowanego ma obejmować przewóz pasażerów, co do zasady należy uzyskać odpowiednią licencję od Federalnego Urzędu Transportu (FOT).

e. Szkolenie
Należy przedstawić dowód, że cały personel zaangażowany w testy przeszedł niezbędne szkolenie.

f. Rola władz i policji
Władze kantonu (Szwajcaria jest państwem federalnym, podzielonym na kantony posiadające charakter organizmów państwowych) odpowiadają za wydanie tablicy rejestracyjnej pojazdu, który ma być użyty podczas testu, ale nie za wydanie zezwolenia na przeprowadzenie testu. Odpowiednia agencja (np. urząd ds. ruchu drogowego) jest zaangażowana w kontrolę technologii pojazdu, na potrzeby testu.
Ponadto odpowiedni właściciele dróg (urząd federalny, kanton, gmina/miasto lub, w razie potrzeby, osoby prywatne) muszą być zaangażowani w określanie, które odcinki dróg można wykorzystać do przeprowadzenia testu. Ponadto, ze względu na wszechstronną wiedzę o obszarze lokalnym oraz rolę jako organów egzekwowania prawa, w badania powinny zostać zaangażowane także władze kantonu i lokalne oraz policja.

g. Ochrona danych
Zautomatyzowany pojazd nie może działać bez przesyłania i wymiany danych. Wycieki i fałszywe dane mają bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo użytkowników dróg i pasażerów. Bezpieczeństwo danych jest zatem sprawą najwyższej wagi. 

h. Zezwolenie na łączność radiową
Pojazdy zautomatyzowane wymagają szerokiej gamy urządzeń elektronicznych i technologii transmisji bezprzewodowej, które mogą potencjalnie zakłócać działanie innych urządzeń komunikacji radiowej i urządzeń elektrycznych. Dlatego należy zapewnić transmisję bez zakłóceń.

Źródło:
Regulating automated driving in Switzerland, Informal document GRVA-18-13 submitted by the expert of Switzerland – Armin Jost, 18th GRVA, 22-26 stycznia 2024
Automated driving. Fact sheet for conducting pilot tests in Switzerland,  Federal Roads Office (FEDRO) Information and Communication Section, Federal Department of the Environment, Transport, Energy and Communications (DETEC), Version 4.0, 25.10.2022.