Blog

Konferencja: Psychologia Mobilności – Kształtowanie zachowań transportowych przyszłości

W dniach 16–17 września, odbyła się Międzynarodowa Konferencja „Psychologia Mobilności – Kształtowanie zachowań transportowych przyszłości”, zorganizowana przez Centrum Unijnych Projektów Transportowych, Instytut Transportu Samochodowego oraz Miasto i Gminę Skawina. Wydarzenie zrealizowane w ramach Transportowego Obserwatorium Badawczego zgromadziło ekspertów, praktyków oraz przedstawicieli administracji i instytucji badawczych, a także szerokie grono uczestników. Patronat honorowy nad wydarzeniem objęło Ministerstwo Infrastruktury.

Współczesne wyzwania transportowe wymagają nie tylko innowacji technologicznych, ale też zrozumienia ludzkich zachowań, dlatego psychologia transportu staje się także kluczowym narzędziem w kształtowaniu systemów transportowych. Zmiana nawyków komunikacyjnych to proces długofalowy, wymagający szerokiego, interdyscyplinarnego podejścia łączącego zarówno urbanistykę, socjologię, psychologię, jak i ekonomię.

Podczas konferencji eksperci z kraju i zagranicy koncentrowali się na psychospołecznych uwarunkowaniach wyborów transportowych oraz psychologicznych wyzwaniach w aspekcie wdrażania nowych technologii transportowych. Omawiano wpływ autonomizacji pojazdów i zaawansowanych systemów wsparcia kierowcy na zachowania użytkowników i wzorce adaptacji, w tym bariery psychologiczne w przechodzeniu na bardziej innowacyjne środki transportu. Podkreślano znaczenie spójnego projektowania przestrzeni miejskiej, która motywuje do korzystania z aktywnych i zrównoważonych form mobilności. Dyskutowano o potrzebie korzystania z funduszy Unii Europejskiej, które pełnią funkcję katalizatora innowacji w psychologii mobilności. Poruszano także kwestie związane z rolą mediów społecznościowych w promowaniu zrównoważonej mobilności.

W konferencji wzięli udział także przedstawiciele Instytutu Transportu Samochodowego, w tym eksperci Centrum Kompetencji Pojazdów Autonomicznych i Połączonych (CK:PAP). Dyrektor ITS prof. dr hab. inż. Marcin Ślęzak, który pełni funkcję kierownika CK:PAP, przybliżył zakres działania Instytutu Transportu Samochodowego, podkreślił zaangażowanie Instytutu w rozwój mobilności zautomatyzowanej, a także omówił zmiany w podejściu do mobilności z jakimi mamy aktualnie do czynienia. Przedmiotem wystąpienia prof. Ślęzaka była także prezentacja pt.: „Zagrożenia wynikające z elektromobilności”, dotycząca społecznych aspektów wyborów dokonywanych w zakresie podejmowania decyzji o korzystaniu z konkretnego środka transportu. Dyrektor ITS podkreślił, że elektromobilność stała się jednym z kluczowych tematów w kontekście przyszłości transportu, jednak rozwój elektromobilnośći nie jest pozbawiony wyzwań i przeszkód, zarówno technologicznych, jak i infrastrukturalnych. W miastach coraz bardziej popularne stają się rozwiązania oparte na współdzieleniu pojazdów, zwłaszcza elektrycznych i autonomicznych. Przewiduje się, że do 2050 r. aż 30% samochodów w dużych miastach może być pojazdami użytkowanymi na zasadach współdzielenia. Kluczowe byłyby zmiany polegające na zmniejszeniu liczby użytkowanych pojazdów, zwłaszcza w miastach, co można osiągnąć właśnie dzięki ich współdzieleniu. Wprowadzenie pojazdów autonomicznych mogłoby się przyczynić do zmniejszenia liczby wypadków i wprowadzenia nowych modeli biznesowych związanych z mobilnością, co jednocześnie byłoby spójne z głównymi celami Unii Europejskiej, które koncentrują się na stworzeniu systemu transportowego, który będzie przyjazny dla środowiska i jednocześnie efektywny.

Podczas pierwszej sesji konferencyjnej prezentację pt.: „Psychologiczne aspekty dokonywania wyborów transportowych” przedstawiła dr Ewa Odachowska-Rogalska. W swoim wystąpieniu ekspertka CK:PAP skupiła się na wyjaśnieniu czym są wybory transportowe, jakie są modele tych wyborów oraz jaka jest rola psychiki w dokonywaniu wyboru środka transportu. Podejmowane decyzje o wyborze środka transportu są bowiem uwarunkowane m.in. potrzebą poczucia bezpieczeństwa i kontroli, poczuciem komfortu fizycznego i emocjonalnego, czy skłonnością do minimalizacji wysiłku. W podejmowaniu decyzji biorą poza tym udział określone schematy myślowe oraz zależą one od statusu społecznego i tożsamości. Istnieją konkretne teorie psychologiczne które opisują i wyjaśniają te wybory, np. teoria uzasadnionego działania, która wskazuje, że ludzie zachowują się w sposób racjonalny i rozważają możliwe konsekwencje swojego postępowania w kontekście jego użyteczności dla własnych celów czy potrzeb. Istnieje wiele metod psychologicznych, dzięki którym można podejmować próby wpływania na wybory transportowe w społeczeństwie. Zmiana postaw może nastąpić przykładowo w wyniku kampanii informacyjnych i różnych form edukacji, a także w wyniku rozwoju technologii i przebudowy infrastruktury.

Podczas drugiej sesji konferencyjnej mgr Monika Ucińska i dr Ewa Odachowska-Rogalska zaprezentowały wystąpienie pt.: „Psychologiczne aspekty autonomizacji w pojazdach (adaptacja do pojazdów autonomicznych a procesy zmiany behawioralnej w ujęciu psychologicznym)”. Autorki prezentacji wykazały, że nabywanie wiedzy jest niezbędne do zmiany postaw i zachowań. W związku z tym, że są to procesy długotrwałe i wymagające zaangażowania, czynnik ludzki w dalszym ciągu pozostaje głównym uwarunkowaniem mającym wpływ na zdarzenia drogowe. Do zmiany nawyków konieczne jest także doświadczenie – stąd konieczność szkoleń. Dobrym rozwiązaniem mogą być szkolenia właścicieli pojazdów w momencie nabycia pojazdu, najlepiej bezpośrednio przez producentów lub w salonach samochodowych. Badania dowodzą, że doświadczenie w użytkowaniu systemów wspomagania jazdy w pojazdach jest czynnikiem istotnym w zakresie ich akceptacji. Wskazane jest prowadzenie kampanii społecznych oraz rozbudowanych szkoleń kierowców, zapewniających dostęp do wiedzy i wskazujących na korzyści ze zmiany.

Kolejna prezentacja, zatytułowana „Wpływ Human Machine Interface (HMI) na prośbę przejęcia kontroli w pojeździe zautomatyzowanym” została przedstawiona przez mgr inż. Aleksandrę Rodak. Zagadnienie jest kluczowe dla procesu wdrażania i użytkowania pojazdów autonomicznych, ponieważ od jakości komunikacji pomiędzy systemem a kierowcą zależy bezpieczeństwo ruchu drogowego. Interfejs HMI w pojeździe pełni rolę łącznika zarówno w sensie technologicznym, jak i użytkowym pomiędzy człowiekiem a pojazdem. Przeprowadzone badania pozwoliły na zweryfikowanie jakie formy komunikacji pojazdu z kierowcą są najskuteczniejsze i wywołują najszybsze reakcje kierowcy (komunikaty wizualne, akustyczne, haptyczne – wibracje oraz rozwiązania mieszane). Badani wskazali, że najlepszym rodzajem komunikacji jest dźwięk i wibracja, przy czym sygnały dźwiękowe mogą nie być słyszalne w przypadku głośnego słuchania muzyki. Wyniki badań mogą przyczynić się do określenia kierunków rozwoju interfejsów i dostosowywania formy i intensywności komunikatów do stanu kierowcy.

Dr inż. Małgorzata Pełka omówiła „Nowe metody szkoleń kierowców z zakresu wykorzystania zaawansowanych systemów wsparcia kierowcy”.  Ekspertka podkreśliła, że w związku z rozwojem technologii wewnątrzpojazdowych, konieczna jest zmiana kompetencji i umiejętności kierowców. Zaawansowane systemy wsparcia kierowcy zostały zaprojektowane i wdrożone w celu zwiększenia bezpieczeństwa ruchu drogowego i komfortu jazdy. Cele te nie zostaną jednak zrealizowane w przypadku niewłaściwego korzystania z technologii. W trakcie wystąpienia zaprezentowana została także nowa metodyka szkoleń kierowców opracowana w ramach międzynarodowego projektu Trustonomy. Instytut przeprowadził szkolenia z wykorzystaniem wysokiej klasy symulatorów jazdy co zapewniło osobom badanym możliwość nauki w bezpiecznych, kontrolowanych warunkach. Zaprezentowane wyniki badań wskazywały na wysoką skuteczność przeprowadzonych szkoleń.

Kształtowanie transportu przyszłości wymaga współpracy międzysektorowej, działań interdyscyplinarnych, współdziałania administracji państwowej, sektora biznesu i nauki. Decyzje transportowe są kształtowane przez czynniki psychologiczne, społeczne i kulturowe, ale możemy także wpływać na podejmowanie tych decyzji i wspierać je w taki sposób, aby podążać w kierunku zrównoważonej mobilności. Nie bez znaczenia jest także rola funduszy unijnych, ponieważ środki z tych funduszy umożliwiają wdrażanie innowacyjnych projektów transportowych, które uwzględniają także aspekty psychologiczne i społeczne.

Źródło:
Centrum Unijnych Projektów Transportowych (CUPT)
https://www.cupt.gov.pl/aktualnosc/relacje-z-wydarzen/konferencja-psychologia-mobilnosci-ksztaltowanie-zachowan-transportowych-przyszlosci/

Link do transmisji – I dzień konferencji:

Link do transmisji – II dzień konferencji: